Archiwum Państwowe w Płocku - Wystawa wirtualna „Łęczyca dawna i zapomniana”

Łęczyca dawna i zapomniana. Wirtualna galeria ze zbioru bibliotecznego Archiwum Państwowego w Płocku
Oddział w Łęczycy     

          Zapraszamy do zapoznania się z wystawą wirtualną, na którą składają się fotografie dotyczące miasta Łęczycy, pochodzące z zasobu bibliotecznego  Archiwum Państwowego w Płocku Oddział w Łęczycy. Każde miasto ma dwie twarze: tę historyczną, często trudną do odtworzenia, i tę teraźniejszą, kojarzoną z pędem oraz rozwojem. W przypadku Łęczycy spojrzenie na obie strony jest szczególnie fascynujące.

          Na wystawie prezentujemy 65 wybranych fotografii  publikowanych w „Ziemi Łęczyckiej” – tygodniku regionalnym z lat 1956-1977. Dzięki starym fotografiom zamieszczonych w tym czasopiśmie dawna Łęczyca ocalała znów przynajmniej częściowo. Prezentujemy fotografie autorstwa: J. Gierlińskiego, H. Rrześnego, Z. Kowalczyka, S. Marciniaka, P. Marynowskiego, J. Kamińskiego, W. Piotrowskiego, M. Gralewskiego, M. Pisarkiewicza, A. Kaczmarka, S. Leszczyńskiego. Fotografie przedstawiają fragmenty przeszłości: zapominanych czasami budynków oraz ulic. Aby uzmysłowić drogę, jaką przeszła Łęczyca, przedstawiamy nieliczne fotografie dawnych ulic, budynków, świątyń doskonale znanych i już nieistniejących. Prezentowane fotografie przyporządkowane zostały do 6 grup: zabytki Łęczycy i okolic, szkoły ulice, osiedla mieszkaniowe, ważne budynki, ważne miejsca, handel-obiekty.
         Wśród prezentowanych fotografii na uwagę zasługują:

Grodzisko w Tumie pod Łęczycą z widokiem na Archikolegiatę zbudowaną w 1161 r[1]. Jest jednym z najcenniejszych zabytków architektury romańskiej  w Polsce. Do średniowiecznego zabytku, czyli Kolegiaty w Tumie dołączyło zrekonstruowane grodzisko w Tumie z XIII w¹. To wspólny projekt Urzędu Marszałkowskiego, Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi oraz Starostwa Powiatowego w Łęczycy realizowany pod nazwą „Tum perła romańskiego szlaku na ziemi łęczyckiej” zakończony w roku 2022.

Zamek w Łęczycy zbudowany w XIV w. przez króla Polski Kazimierza Wielkiego. Pełnił funkcję fortyfikacji oraz siedziby administracji i sądów ziemi łęczyckiej. W wyniku działań wojennych zniszczony, odbudowany w latach 1967-1973.

Ratusz stojący pośrodku rynku (Pl. Kościuszki), na miejscu wcześniejszego najprawdopodobniej drewnianego ratusza, został zbudowany w latach 1788-1790, według projektu Jakuba Kubickiego. Jest to budynek jednopiętrowy, murowany, rozmieszczony na planie zbliżonym do kwadratu. W 1837 roku zakupiono na wyposażenie ratusza zegar, który ostatecznie zainstalował w roku 1842 Jakub Kohn, prawdopodobnie z jednej z facjatek budynku. Na zewnątrz w zamurowanej wnęce okna znajduje się tablica marmurowa z napisem po łacinie mówiąca o powstaniu ratusza. Do 1975 r. ratusz był nie tylko siedzibą władz miejskich. W XIX w. mieściła się tu Kasa Dywizyjna (wojskowa), Komisja Cywilno Wojskowa, a nawet areszt i kilka sklepów. Obecnie znajduję się Urząd Stanu Cywilnego.

Kolejne prezentowane fotografie to wybrane miejsca kultu-świątynie.:

Kościół farny pw. Św. Andrzeja Apostoła wzmianka o istnieniu drewnianego kościoła mówi
o roku 1299. Pierwotny kościół farny powstał z fundacji Kazimierza Wielkiego w latach 1333-1338. Istniał do 1406 r. kiedy to w czasie najazdu Krzyżaków spłonęło miasto i wraz z nim kościół. Konsekracja już murowanej świątyni odbyła się w roku 1425. Następna konsekracja miała miejsce w 1595 roku przez biskupa płockiego Franciszka Łęckiego prawdopodobnie po zniszczeniach spowodowanymi licznymi w tym czasie pożarami. W XVII i XVIII wieku kilkakrotne przebudowy zbarokizowały wnętrze kościoła. Fara była również miejscem sejmików szlacheckich, które na krótki czas przeniesiono do kościoła Bernardynów. Obecny kościół to budowla gotycka.

Kościół ewangelicko-augsburski, który znajdował się przy ulicy Ozorkowskie Przedmieście 24. To drewniana budowla w stylu skandynawskim. Kościół rozebrany w miejscowości wieś Ruda – Bugaj, gmina Bróżyca w powiecie łódzkim w 1843 r. przeniesiono do Łęczycy. Po II wojnie światowej obiekt był nie użytkowany, a w 1986 r. w wyniku wichury uszkodzony. Został rozebrany w 1986 r.

Cerkiew prawosławna – pw. Św. Mikołaja Cudotwórcy, która została zbudowana po powstaniu styczniowym przy ulicy Kaliskiej. Po 1918 r. cerkiew sprofanowano, a jej budynek przeznaczono na magazyn miejski. Cerkiew została rozebrana w latach 1935-1936.

Synagoga została wzniesiona  w 1787 roku w stylu klasycystycznym z elementami barokowymi. W sąsiedztwie budynku głównego zbudowano w późniejszym czasie m.in. kahalne łaźnie. Jeden z tych obiektów, znajduje się przy ulicy Szpitalnej, powiększony o piętro, przetrwał do czasów współczesnych. W 1940 roku synagoga podpalona przez Niemców spłonęła.  Była obstawiona przez niemieckich żandarmów by łęczycanie nie mogli jej gasić. Płonęła trzy dni. Przez te trzy doby, przez cały czas młoda Żydówka-pianistka, mieszkająca na pierwszym piętrze naprzeciwko bóźnicy, przy otwartym oknie grała na pianinie gdy płonął jej Dom Modlitwy. Grała dopóki żandarmi nie opuścili swoich posterunków koło płonącej synagogi [2].

Wśród fotografii prezentujemy ciekawostkę związaną z  obiektem kultowym kryształową trumienkę ze zwłokami dwuletniego dziecka, którego zamordował żebrak z polecenia łęczyckich Żydów. Trumienkę można było oglądać u Bernardynów do 1945 r. Relikwia została skonfiskowana  prawdopodobnie przez Żydów pod pretekstem badań i do Łęczycy nie powróciła.

Jednocześnie pokazujemy jakże ważne dla społeczeństwa placówki oświatowo-wychowawcze, instytucje organów władzy terytorialnej, użyteczności publicznej, instytucje ochrony zdrowia, ulice skwerki i osiedla.

Chcemy by młode pokolenia przeniosły się do przeszłości za pomocą przedstawionych fotografii. Dajemy możliwość skonfrontowania starej Łęczycy z obecną, a starszym pokoleniom ze wspomnieniami. Może będzie interesująco spojrzeć w ten „nasz album”
i powrócić na krótką chwilę do przeszłości i miejsc pełnych emocji.

Wstęp i opis dokumentów: Jolanta Górska-Sieradzka, Ewelina Markiewicz,

Współpraca: Tomasz Chodorowski i Andrzej Słoniec.

[1] Miejska Biblioteka Publiczna, Łęczyca zapomniana pocztówki, fotografie i ryciny, Łęczyca 1997, s.12

[2]  Grąbczewski Wiktoryn, Skrwawiona Bzura, Łęczyca 2015, s. 86