Archiwum Państwowe w Płocku - Śladami płockich zakładów pracy w PRL-u w fotografii
z zasobu Archiwum Państwowego w Płocku – wystawa wirtualna

Fabryka Maszyn Żniwnych

Płockie Zakłady Przemysłowe uruchomiły działalność w lutym 1945 r. Składały się na nie: Fabryka Maszyn, Odlewnia Żeliwa i Metali, Wytwórnia wozów i kół, warsztaty samochodowe. Oddziałem fabrycznym zakładów stała się zlokalizowana przy ul. Tumskiej 13 dawna firma „Autohof”. Zakład ten znajdował się w dawnych pomieszczeniach fabryki Marguliesa. Wspomniane zakłady przejęły jego majątek dawnej fabryki maszyn rolniczych oraz fabryki Sarny. W 1945 roku załoga liczyła około 70 osób. Pierwszymi usługami uruchomionego zakładu były naprawy sprzętu wojskowego. Robotnicy pracowali początkowo jedynie za wojskowe porcje żywnościowe. W połowie 1945 roku rozpoczęto produkcję wozów gospodarskich, wialni i młocarni. Zakład miał własną stołówkę przy ul. Tumskiej (późniejszy Klub Marabut), oraz sklep fabryczny przy ul. Grodzkiej w którym pracownicy mogli zaopatrywać się w odzież. Dnia 15 września 1948 roku decyzją Ministra Przemysłu i Handlu zakład otrzymał nazwę: Fabryka Maszyn Żniwnych – Przedsiębiorstwo Wyodrębnione im. Marcelego Nowotki w Płocku. Zapadła też decyzja o jego rozbudowie. Zatrudnionych wtedy było 800 pracowników. W tym samym roku rozpoczęto produkcję żniwiarek „Przodownica”. W latach pięćdziesiątych produkowano już ok. 360 żniwiarek i 180 kosiarek konnych miesięcznie a sama fabrykę przeniesiono na peryferia miasta budując nowe przedsiębiorstwo. W 1954 roku rozpoczęto produkcję kombajnów zbożowych na licencji radzieckiej. Był to ŻMS-4, czyli żniwna maszyna samobieżna. W latach 1954-1955 wyprodukowano 340 sztuk takich  kombajnów. Był to duży wysiłek wobec braku odpowiedniego sprzętu, narzędzi, dokumentacji technologicznej, słabego parku maszynowego. Rozbudowa Fabryki Maszyn Żniwnych nie dała początkowo spodziewanych efektów. Brakowało nabywców z powodu dominującej drobnej struktury rolnictwa. Zwracano uwagę na konieczność przestawienia produkcji na żniwiarki, młocarnie i wialnie.

Na początku lat sześćdziesiątych opisana wyżej ŻMS-4 wyszła z produkcji z powodu przestarzałości konstrukcji. Potrzebna była nowocześniejsza maszyna. Zespół konstruktorów na czele z inż. Tadeuszem Kucharskim na bazie kombajnu ŻMS-4 oraz prototypu KZB-3 opracował konstrukcję polskiego kombajnu zbożowego „Vistula”. W latach 1962-1963 płoccy konstruktorzy ulepszyli model KZB-3A. Produkowano ich wtedy ok. 600 sztuk rocznie. Ulepszona „Vistula”, czyli kombajn KZB-3B weszła do produkcji w 1962 r. i obok produkcji poprzedniej wersji trwała do września 1971 r. W roku 1969 wyprodukowano 2200 sztuk „Vistuli”. Ze względu na duże zapotrzebowanie na kombajny fabryka zrezygnowała właściwie z innego asortymentu. Od 1967 r. część z nich zaczęła trafiać za granicę, m.in. do Brazylii. W 1968 r. zaczął się spadek zapotrzebowania na te maszyny ze względu na słabą jakość i dużą zawodność. W 1968 r. powstały pierwsze trzy prototypowe kombajny o symbolu fabrycznym KZS-3 „Bizon”, rok później 5 sztuk tego modelu i jeszcze jeden KZS-5 „Bizon-Super”.

W 1969 r. powstał Zakład Doświadczalny przy FMŻ, który współpracował  przy realizacji projektu z Przemysłowym Instytutem Maszyn Rolniczych w Poznaniu. Nowe kombajny będące owocem także płockiej myśli technicznej przeszły pomyślne testy w warunkach prac polowych. 10 marca 1970 r. Rada Ministrów zdecydowała o uruchomieniu ich masowej produkcji. 1 września 1971 r. z taśmy montażowej z numerem 19 000 zeszła ostatnia „Vistula” a zaczęto produkować „Bizony”. Zaczęto także myśleć o trzecim kombajnie z tej rodziny „Bizonie Gigancie”. Pracował nad tym funkcjonujący już wtedy Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Maszyn Żniwnych. Prototyp „Giganta” powstał w 1973 r. Posiadał on dwukrotnie wyższą wydajność od „Bizona-Super”. W latach 1971-1975 wyprodukowano 11 189 sztuk kombajnów.

Zakład cieszył się zainteresowaniem władz potrzebujących sukcesu. W lipcu 1974 r. został odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I Klasy. Z kolei 11 września 1976 r. odwiedził go w przeddzień centralnych dożynek I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek, premier Piotr Jaroszewicz oraz minister rolnictwa Kazimierz Barcikowski. W 1979 r. Fabryka rozpoczęła produkcję seryjną 4 typów kombajnów: „Bizon 5043”, „Bizon-Super 5056”, „Bizon-Rekord 5058”, „Bizon-Gigant 5061”. Łącznie w latach 1976-1980 FMŻ wyprodukowała 20 993 sztuki kombajnów a w latach 1981-1984 kolejne 17810 kombajnów. W 1980 r. rozpoczęła się także produkcja kombajnów ZO58 „Bizon-Rekord”.

Płocka Stocznia Rzeczna

W roku 1945 uruchomiono powstałą jeszcze w okresie międzywojennym Płocką Stocznię Rzeczną. Okupant niemiecki zdekompletował park maszynowy i zatopił tabor rzeczny. Przedwojenni stoczniowcy powrócili do niego i przystąpili do uruchamiania tego co się dało. Składały się na niego dwie stocznie. Stocznia nr 1 zlokalizowana była od zachodu tuż przy wejściu do portu handlowego i podlegała Państwowej Żegludze na Wiśle. Remontowała statki pasażerskie, holowniki i barki dla potrzeb żeglugi śródlądowej. Stocznię nr 2 zlokalizowaną  we wschodniej części obok starego portu podporządkowano Państwowemu Zarządowi Dróg Wodnych i wykonywała przeważnie remonty taboru pływającego dla administracji wód wodnych. W wyniku działań wojennych przetrwało tylko 15% zabudowy i kilka obrabiarek. Po doposażeniu zatrudnienie w stoczniach znalazło 88 osób. Port został przystosowany do przeładunku zboża i cukru. W trudnym okresie lat powojennych udało się wyremontować i przekazać do żeglugi 180 rzecznych jednostek pływających, w tym takie statki jak: Reduta, Warneńczyk, Bałtyk, Francja, Traugutt i Lubecki. W 1949 roku utworzono „Stocznie rzeczne przedsiębiorstwo państwowe wyodrębnione” z władzami we Wrocławiu, któremu przyporządkowana została także Stocznia Główna w Płocku. Na mocy zarządzenia Ministra Żeglugi z dnia 1 sierpnia 1951 r. otrzymała nazwę Płockie Stocznie Rzeczne z siedzibą w Płocku. W roku 1961 została przemianowana na Płocką Stocznię Rzeczną.

W latach pięćdziesiątych nastąpiła modernizacja zakładu pod kątem budowy nowych obiektów dla potrzeb transportu wodnego. Wprowadzono wtedy technologię spawania wielostanowiskowego. Co ciekawe część produkcji realizowana była na potrzeby odbudowy kraju. Były to różnego rodzaju konstrukcje stalowe, słupy do linii wysokiego napięcia dla Nowej Huty, rurociągi dla elektrociepłowni Żerań, zbiorniki gazowe dla Kędzierzyna i Mościc czy konstrukcje wiaduktu kolejowego dla Białegostoku.

Lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte to okres największego rozwoju Stoczni Rzecznej. W 1963 r. zatrudnienie w Płockiej Stoczni Rzecznej wynosiło 696 osób w tym 564 pracowników fizycznych, 132 umysłowych i 50 uczniów. Funkcjonowało przy niej przedszkole przyzakładowe dla 40 dzieci, organizowano kolonie i półkolonie. Prowadzono świetlicę przyzakładową i kino zakładowe „Stoczniowiec” na 150 miejsc. Działała orkiestra zakładowa, biblioteka licząca 5 tys. tomów, organizowano tańce, spektakle, wieczorki naukowe, spotkania choinkowe, Dzień Kobiet, Dzień Dziecka, wycieczki, itp.

W latach sześćdziesiątych przebudowywano zakład i zaczęto eksport barek dla Indonezji i Wietnamu. Produkowano wtedy serie barek motorowych BP-500, pchanych BP-100, pchaczy typu Bizon III. W latach 70. produkowano szalandy IHC 600-660 z ograniczoną klasa morską, barki pchacze BP-2000 do BP-3450, zbiornikowce-chemikaliowce BMZII, zestawy pchacze francuskie, składające się z pchacza o mocy 2700 KM i dwóch barek po 3450 t, frachtowce 1715 i inne obiekty. Produkowano także wtedy promy kolejowo drogowe dla potrzeb portu gdańskiego i różne odmiany barek. W 1975 r. pochylnię zakładu opuściła największa w dziejach polskich stoczni rzecznych barka o wyporności 3450 ton, przystosowana do żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej morskiej. Trafiła na eksport do Francji. Powódź ze stycznia 1982 roku spowodowała straty w wysokości 381 mln zł. Od czerwca na nowo podjęto pracę rozpoczynając budowę lodołamaczy, hoteli pływających i holowników. Dzięki metodzie połówkowego łączenia jednostek pływających na wodzie, którą opracowano w samej Stoczni można było budować duże jednostki powyżej 100 m długości.

W latach osiemdziesiątych prowadzono także budowę bramy przeciwpowodziowej i nowego nabrzeża wyposażeniowego. Ponadto wykonywano remonty bieżące i awaryjne. W kuźni płockiej Stoczni wykonywano kotwice dla potrzeb wszystkich stoczni śródlądowych. W latach osiemdziesiątych była ona największą stocznią śródlądową w Polsce i jedną z większych w Europie. W 1985 r. wartość produkcji wynosiła 1 193 648 zł. W Płockiej Stoczni Rzecznej pracowało wtedy 1031 osób. Na terenie zakładu działało  6 stołówek, 2 kioski z artykułami spożywczymi i garmażerią, punkty wydawania wody gazowanej oraz gorącego mleka i kawy. Jednostki pływające wytwarzane przez płocki zakład trafiały m.in. do Belgii, Birmy, Bułgarii, Czechosłowacji, Danii, Holandii, Francji, Indonezji, Jugosławii, RFN, Szwajcarii i Wietnamu.

Mazowieckie Zakłady Rafineryjno-Petrochemiczne w Płocku

Powstanie Mazowieckich Zakładów Rafineryjno-Petrochemicznych było prawdziwym przełomem w rozwoju Płocka. 11 października 1958 roku zapadła decyzja o budowie rurociągu naftowego „Przyjaźń”, który miał dostarczać ropę z ZSRR do Polski, NRD, Czechosłowacji i Węgier.

20 grudnia 1958 roku Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów podjął słynną uchwałę nr 501 o budowie na terenie Polski rurociągu naftowego. O płockiej lokalizacji zdecydowały czynniki takie jak m.in. położenie nad Wisłą, która dostarczała zakładowi potrzebnych ilości wody, była wygodną arterią komunikacyjną oraz jego „ściekiem”. Ważnymi czynnikami było także położenie Płocka na trasie rurociągu „Przyjaźń” oraz w centrum kraju, dążenia do likwidacji zacofania gospodarczego i kulturowego Mazowsza, a także istnienie nadwyżek rezerw siły roboczej. Nie bez znaczenia miała także konfiguracja terenu, słabe piaszczyste gleby i łatwość wywłaszczenia. Płock był doskonałym zapleczem urbanistycznym i kulturalnym o niskim koszcie osiedlenia. Nadawał się na przykład zahamowania dysproporcji rozwojowych między dużymi i małymi miastami. Do tego róża wiatrów wskazywała, że 80% stanowiły wiatry północno – zachodnie dzięki czemu mieszkańcy Płocka mieli nie odczuwać negatywnych skutków działalności kombinatu. Biorąc pod uwagę te fakty najpierw na posiedzeniu 14 października 1958 roku za najwłaściwszą lokalizację uznano Płock, a następnie 5 stycznia 1959 roku Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów Uchwałą nr 2/59 ustalił lokalizację zakładu przerobu ropy naftowej w miejscowości Płock-Radziwie. Wzmianka o tej decyzji została opublikowana dzień później w partyjnym dzienniku. Zarówno mieszkańcy jak i władze Płocka zostały zaskoczone tą informacją. Sprawa nabrała rozgłosu dopiero 10 marca 1959 roku kiedy w trakcie obrad III Zjazdu PZPR Władysław Gomułka referował o powstaniu w Płocku pierwszym w Polsce zakładzie petrochemicznym, który stanie się producentem różnego rodzaju produktów chemicznych. Początkowo zakład zlokalizowany został w lewobrzeżnym Radziwiu. Jednakże zbyt torfiasty, podmokły teren w rejonie łąk dawnego radziwskiego koryta Wisły, utrudnienia transportowe, konieczność wyrębu lasów, wywożenia torfowisk i przetłaczania ścieków do rzeki z powodu braku spadku terenu oraz wiatry mogące spowodować zanieczyszczenie atmosfery miasta przemówiły za inna lokalizacją. Ponadto przy planowanej budowie zapory we Włocławku lustro wody miało się podnieść o 2,5 metra. Cały czas istniała możliwość wylewów Wisły. Wobec tych zastrzeżeń 24 marca 1959 roku podjęto decyzję o budowie rozważanej także wcześniej lokalizacji w Białej Nowej.

29 grudnia 1959 roku zarządzeniem nr 167 Ministra Przemysłu Chemicznego powołano przedsiębiorstwo państwowe o nazwie „Mazowieckie Zakłady Rafineryjne i Petrochemiczne w budowie” z siedzibą w Płocku. Dnia 27 stycznia 1960 roku „Mazowieckie” zostały zarejestrowane w Biurze Rejestru Przedsiębiorstw Ministerstwa Finansów uzyskując osobowość prawną i rozpoczęły działalność. W 1960 roku rozpoczęło się opracowywanie ostatecznej wersji budowy kombinatu. Szybko okazało się, że inwestycja ta będzie od czasów Nowej Huty największym projektem przemysłowym szczególnie ważnym dla gospodarki narodowej. Zakłady wybudowane na powierzchni 710 ha miały przerabiać 6 mln ton ropy rocznie. Było to pierwsze tego typu przedsięwzięcie w Polsce. 26 lipca 1960 roku generalny wykonawca Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego „Petrobudowa” przejął teren budowy. Powołana została także specjalna Rządowa Komisja Oceny Projektu Wstępnego oraz zespół koordynacyjny a także zespoły rzeczoznawców mające oceniać projekty. Na podstawie prac tych wszystkich gremiów 8 grudnia 1960 roku Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów zatwierdził wstępny projekt budowy MZRiP.

Rozpoczęła się największa inwestycja w dziejach miasta, która raz na zawsze zmieniła jego oblicze. Zaczęto od wykupów ziemi pod zakłady, które miały obejmować 705 hektarów terenu. Jako pierwsza na teren budowy weszła dnia 2 lutego 1960 roku „Petrobudowa”, następnie kolejne przedsiębiorstwa. Ten moment przełomowy w dziejach miasta uchwycił m.in Stanisław Staszewski, poeta, bard, oraz ówczesny architekt miasta w tekście „Inżynierowie
z Petrobudowy”. Łącznie przedsiębiorstw budujących Kombinat było 30, w tym kilka z Płocka. Dostawcami różnego rodzaju aparatury i elementów było ponad 200 krajowych przedsiębiorstw. Pod koniec 1960 roku w MZRiP pracowało 140 osób w tym 55 pracowników fizycznych. Fachowców werbowano w całej Polsce kusząc płacami i perspektywą otrzymania mieszkania. W planie zatrudnienia przewidywano przyjęcie do pracy z migracji kilku tysięcy osób.  Ogłoszenia o pracy zamieszczano w 28 dziennikach i czasopismach, wydrukowano ponad 200 artykułów i reportaży o Petrochemii i rozwoju Płocka. Liczba zatrudnionych rosła z roku na rok często o tysiąc wzwyż. W 1962 było to 934 osoby, rok później już 2322 a w 1964 – 3054 pracowników.

Dnia10 kwietnia 1964 roku rurociąg „Przyjaźń” został podłączony do MZRiP. Ropa zaczęła napełniać zbiorniki. Następnie 17 sierpnia 1964 roku do zbiorników magazynowych wpłynęły pierwsze tony benzyny, oleju napędowego i opałowego.

Pracę rozpoczęła Destylacja Rurowo-Wieżowa. W tym samym roku uruchomiono pierwszą w Polsce instalację do katalitycznego reformowania benzyn motorowych – Reforming I oraz oddano do eksploatacji Oksydację Asfaltów, Fabrykę Bębnów. Z kolei wiosną 1965 roku uruchomiono instalację do hydroodsiarczania olejów napędowych. W 1966 oprócz tego działała już instalacja DRW I, Kraking Katalityczny, Claus I, Oksydacji Asfaltów, Komorowego Koksowania. Kolejnym etapem było rozszerzenie działalności przedsiębiorstwa o produkcję detergentów i tworzyw sztucznych.

W latach 1966-1969 zaczęły działalność pierwsze typowo petrochemiczne obiekty. W 1968 roku na instalacji Fenolu i Acetonu otrzymano pierwszy dobrej jakości kumen. W 1970 roku na Wytwórni Olefin I wyprodukowano etylen, dzięki czemu uruchomiono instalację tlenku etylenu, glikoli, polietylenu, polipropylenu. Liczba pracujących w Kombinacie osiągnęła wtedy 5877 osób i dalej przejawiała tendencję wzrostową.

Obok zespołu zakładów-fabryk składających się na  Kombinat wybudowano niezbędne obiekty pomocnicze takie jak: centralne warsztaty, baza transportu samochodowego, elektrociepłownia, oddziały wodnościekowe, automatyki i pomiarów, magazyny, bocznice kolejowe. Z kolei bloki energetyczne posiadające moc 55 megawatów każdy były opalane olejem opałowym z Kombinatu oprócz zabezpieczania pary i gorącej wody dla rafinerii zapewniały ogrzewanie miasta. Inwestycje trwały na terenie zakładu w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. W roku 1971 powołano Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu rafineryjnego będący bezpośrednim zapleczem badawczym MZRiP. W połowie lat osiemdziesiątych zatrudniał 272 osoby w tym 116 pracowników inżynieryjno-technicznych. Jego głównym zadaniem były szeroko pojęte badania związane z intensyfikacją przerobu ropy naftowej.

W 1980 roku „Mazowieckie” jak często potocznie mawiali płocczanie, osiągnęły największą liczbę pracowników bo aż 9252. Potem liczba ta zaczęła stopniowo maleć. W roku 1983 uruchomiono Instalację Etylenu i Glikolu Nr 2 co zakończyło okres rozbudowy MZRiP. Do końca lat osiemdziesiątych zdolność przerobu osiągnęła 12,6 mln ton ropy rocznie, co zaspokajało 90% zapotrzebowania krajowego na polietylen i etylen, 80% na paliwa silnikowe, gazy płynne oraz oleje smarowe oraz 65% na asfalty. Petrochemia była wyłącznym producentem m.in. polipropylenu, butadienu, tlenku etylenu i innych chemikaliów. Tylko w Polsce jej wyroby odbierane były przez 2000 zakładów. Eksportowane były do około 40 różnych krajów. W 1987 roku MZRiP zatrudniał 8200 pracowników.

Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów 8 grudnia 1960 roku podjął uchwałę dotyczącą inwestycji towarzyszących budowie MZRiP. Obejmowała ona stworzenie obiektów kulturalno-oświatowych, ochrony zdrowia, szkół, obiektów sportowych i handlowo-usługowych. W ramach tych inwestycji w latach sześćdziesiątych wybudowano m.in. 5 tys. izb mieszkalnych dla MZRiP, 150 dla CPN, 1600 dla nowoprzybyłej kadry specjalistów budowlanych, 5 szkół średnich. Były to placówki kształcące kadrę dla rozwijającego się przemysłu takie jak: Zespół Szkół Budowlanych „Petrobudowa” z internatem, Technikum Ekonomiczne, Technikum Mechanizacji Rolnictwa i Technikum Elektryczne. Ponadto wybudowano 3 szkoły podstawowe, przedszkole, stadion, pawilon sportowy, przystań wioślarską, hotel Petropol i Szpital Wojewódzki na Winiarach. Przeprowadzono adaptację opactwa benedyktyńskiego na siedzibę Muzeum Mazowieckiego. W roku 1964 oddano do użytku ważny z punktu widzenia kształcenia kadr dla rafinerii Zespół Szkół Chemicznych z internatem na 270 miejsc i stołówką dla 350. Do 1972 wybudowano 16 różnych obiektów szkolnych, rozbudowano Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Stanisława Małachowskiego. W roku 1975 wybudowano halę sportową. Ważnym wydarzeniem dla miasta było w 1967 roku powołanie działającej do dziś Filii Politechniki Warszawskiej.

Większość tych obiektów budowała wspomniana wyżej „Petrobudowa”, która stała się jednym z największych pracodawców oraz przedsiębiorstwem przechodzącym do legendy budowy Kombinatu i rozbudowy miasta. W roku 1960 Petrobudowa zatrudniała 874 pracowników, w 1961 – 2500, a w 1978 – 3200.

Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego COTEX w Płocku

W 1973 r. rozpoczęła się budowa Zakładów Przemysłu Dziewiarskiego „Cotex” w Płocku. Przedsiębiorstwo to miało zagospodarować znaczną rezerwę niepracujących kobiet w mieście. Stan zatrudnienia wyniósł wtedy 84 osoby. W pierwszej kolejności szkolono wtedy kadry do przyszłej pracy. W 1974 r. uruchomiono produkcję a zakład zatrudniał 600 osób. Wybudowano charakterystyczny biurowiec, magazyny, oczyszczalnię ścieków. Na koniec 1975 r. załoga „Cotexu” liczyła już 2000 osób. Przekazanie zakładu do produkcji przez inwestora nastąpiło 10 kwietnia 1976 r., a we wrześniu oficjalne otwarcie. W 1976 r. załoga liczyła już 2771 osób. W latach 1976-1983 zakład wyprodukował 36 995 wyrobów dziewiarskich. Przeważały ubrania damskie takie jak: sukienki, garsonki, spódnice, golfy, bluzki, swetry, itp. W 1977 r. zakład zaczął także produkcję ubrań młodzieżowych zaprojektowanych przez wybitną polską projektantkę Grażynę Hasse. W tym samym roku zakład wyprodukował 6 milionów sztuk wyrobów za 1,3 mld złotych. Ubrania te można było kupić w sklepie na ul. Tumskiej, ale eksportowano też na rynki zagraniczne.

Na zdjęciach poniżej: asortyment, pracownicy i hale produkcyjne zakładu Przemysłu Dziewiarskiego COTEX
w Płocku, Zbiór fotografii Tomasza Jacka Gałązki z Płocka, sygn. rob. 79, 1014 i 1015.

Opracowanie, opis i wybór fotografii: dr Tomasz Piekarski

Reprografia: Jarosław Jóźwiak i Paweł Kowalski

Wykaz wykorzystanych źródeł i literatury

Źródła

Archiwum Państwowe w Płocku

Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Płocku, sygn. 1812, 1815, 1651, 1652.
Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Płocku, sygn. 160, Wnioski PMRN i MRN – ich realizacja – działalność zakładów pracy 1962-1963.
Płocka Stocznia Rzeczna, sygn. 285, 50-lecie Stoczni Rzecznej w Płocku 1987; sygn. 275, Analizy kompleksowe i problemowe własne za lata 1987-1989.
Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego „Petrobudowa” w Płocku, sygn. 379, Album.  
Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego „Cotex” w Płocku, sygn. 148, Kronika.
Zbiór fotografii Tomasza Jacka Gałązki z Płocka, sygn. rob. 55, 66, 203, 247, 356, 358, 386, 512, 543, 848, 851, 926, 1147, 1395.

Opracowania

Dzieje Płocka tom III. Historia miasta w latach 1945-2020, praca zbiorowa pod red. G. Gołębiewskiego i T. Piekarskiego, Płock 2020.
Chojnacki J., Petrochemia a rozwój Płocka, Warszawa 1976.
Chrzanowski S., Płock, kombinat i ludzie, „Notatki Płockie” 1964, nr1/2.
Klocek A., Niezwykły kompleks rafineryjno-petrochemiczny w Płocku, „Notatki Płockie” 2006,
nr 1/206.
Klocek A., Płocka Rafineria i Petrochemia w l. 1959-2000, Monografia, Płock 2010.
Koński W., Geneza budowy, lokalizacja i projektowanie VI rafinerii (Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych w Płocku), „Notatki Płockie” 2009, nr 4/221.
Koński W., Płocka Petrochemia 1960-1985, Płock 1986.
Ludzie i statki. Historia Płocka Wisłą pisana, oprac. K. Bańka, P. Śliwiński, Płock 2014.
Piekarski T., Zarys życia społeczno-gospodarczego Płocka w latach 1945-1989 [w] Dzieje Płocka tom III. Historia miasta w latach 1945-2020, praca zbiorowa pod red. G. Gołębiewskiego i T. Piekarskiego, Płock 2020.
Stefański J., Dzieje Fabryki Maszyn Żniwnych im. Marcelego Nowotki w Płocku 1870-1977, Płock 1986.
Stefański J., Powstanie i rozwój Zakładów Przemysłu Dziewiarskiego „Cotex” w Płocku (1973-1985), „Notatki Płockie” , 1985 r, nr 4.
Witkowski B., Piętnaście lat rozwoju Płockich Stoczni Rzecznych, „Notatki Płockie” 1960, nr 2/16.